Eleştirmeni Yararsız Kılmak

[two]

[/two] [two_last]

[/two_last]
Eleştirmeninizi silahsızlandırmanın en iyi yolu onu yararsız kılmaktır. Oynadığı rolü elinden alırsanız, sonunda susar. Onun nasıl çalıştığını anlamak yetmez. Artık, eleştirmeninizin işlevinin sizi başarıya ulaşmaya zorlamak, reddedilme korkusundan korumak ya da suçluluk duygusundan kurtarmak olduğunu anlamış olabilirsiniz. Ne var ki, bunu bilmek fazla bir değişim sağlamaz. Eleştirmenin hizmetlerinden vazgeçmeyi istemek için bu gereksinimlerinizi kar­şılamanın yeni ve sağlıklı yollarını bulmalısınız. Bu kitabın konusu, gereksinimlerinizi eleştinnene gerek duymadan karşılayabilmek için kullanacağınız yeni ve yapıcı yollardır.
Aşağıda, eleştirmenin karşılamanıza yardımcı olduğu başlıca gereksinimlerinizin bir listesini bulacaksınız. Her başlık altında o gereksinimin, eleştirmene güvenmeksizin karşılanacağı sağlıklı stratejiler tartışılmaktadır. Bununla birlikte, bu konuda gerekli özel yardımı hangi bölümlerden alabileceğiniz de belirtilmektedir.

Doğru olanı yapma gereksinimi

Eski stratejiniz, sizi “düz ve dar” yolda yürümeye zorlasın diye eleştirmeninize güvenmekti.Daha sağlıklı olan strateji ise kişisel standartlarınızı, “zorunlu”larınızı yeniden değerlendirerek, hangilerinin size ve şimdiki durumunuza uyduğuna bakmaktır. “Zorunlu”lar hakkındaki yedinci bölümde, uyguladığınız kuralları adım adım değerlendirme yöntemi verilmek­tedir. Aynı bölümde, kendi değerlerinize göre yaşamaya güdülen­menizi sağlayacak sağlıklı bir sistem açıklanmaktadır: Her seçeneğin uzun ve kısa dönemde vereceği sonuçları belirgin biçimde görmek ve kararları ona göre vermek.

Kendini iyi hissetme gereksinimi

Kendinizi geçici olarak daha değerli hissetmek için kullandığınız eski strateji, kendinizi başkaları ile karşılaştırmak ya da kendinize yüksek, mükemmeliyetçi standartlar koymaktı. Daha sağlıklı bir strateji ise kendinizi daha gerçekçi bir gözle görmeyi (“Gerçekçi Benlik Değerlendirmesi” ve “Bilişsel Bozukluklar” konusunu işleyen dördüncü ve beşinci bölümler) ve içten bir kabullenmeyi (altıncı bölümde “Sevecenlik”) öğrenmektir. Bu yeni bakış ve kendinle konuşma yolları on bir, on iki ve on üçüncü bölümlerde hipnoz teknikleri, gözde canlandırma gibi yöntemlerle pekiştirilir. Gerçekte, bu kitabın büyük bir bölü­mü kendinizi iyi hissetme gereksiniminiz üzerine odaklanır, doğru ve onaylayan bir benlik değerlendirmesi geliştirmenize yardımcı olur.

Başarma gereksinimi

Eski stratejiniz daha çok başarmaya gü­dülenmek için eleştirmene güvenmekti. Ancak ne zaman bir hedefi ıskalasanız, bir hata yapsanız tempoyu kaçırsanız kendinizi kötü ve değersiz hissettiniz. En kötüsü de eleştirmenin koyduğu barajı kabullenmeniz ve değerinizin davranışlarınıza göre belirleneceği yalanına inanmanızdı. Öyleyse, ilk işiniz bu eski inancı değiştirmek olmalı.

İkinci adımda, size uygun olup olmadığına bakmak için amaç­larınızı değerlendirmeyi öğrenin. O evi almak isteyen siz misiniz yoksa babanız, eşiniz, idealinizdeki “evi geçindiren” kişi mi? Yedinci bölümdeki “Zorunlular” konusu hedeflerinizi değerlendirmede yine size yardımcı olacak. Hedeflerinizin uzun ve kısa süreli sonuçlarını gözden geçirerek, bunların size uyup uymadığını inceleyeceksiniz. Dürüst bir inceleme, bazı amaçların size çok pahalıya mâl olacağını kesin olarak açığa çıkaracaktır.

Başarıya sağlıklı yollardan ulaşma gereksiniminizi karşılamaktaki son adım, yeni güdüleyiciler bulmaktır. Eski güdüleyiciniz eleştirmendi. Hedefleriniz için yeterince uğraşmadığınızda size saldırı­yordu. Güdülenmenin daha sağlıklı bir yolu ise başarının olumlu sonuçlarını gözünüzün önüne getirmektir. Kendinizi ulaştığınız bir amacın meyvelerini toplarken görür, başarınızın tüm ayrın­tılarını düşler, arkadaşlarınızın onayını işitip doyum sağlayışınızı duyumsarsanız, çok güçlü bir itici güç yaratmış olursunuz. “Gözde Canlandırma”yı işleyen on birinci bölümde, istenilen davranışı gü- dülemek için hayal gücünüzü nasıl kullanacağınız ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.

Olumsuz duygulan denetleme gereksinimi

Bir önceki bölümde eleştirmenin bir yandan size saldırırken bir yandan da korku, suçluluk, öfke gibi duygularınızı denetlemenize yardımcı olduğunu öğrendiniz. Bu tıpkı bir yaranın acısını hissetmemek için tırnakları avuca batırmaya benzer.

1. “İyi değilim,” “kötüyüm” ya da “değersizim” duygusu. Eleş­tirmeniniz mükemmeliyetçi standartlar koyarak bu duyguyu ört­menize yardım eder. Bunun sonucunda, kendi idealinizdeki kişi olabilmek için tek gereksiniminiz zorlu çalışmaktır. Yukarıdaki, Kendini İyi Hissetme Gereksinimi” bölümünde ana hatları verilen adımları atarak, bu duyguyu denetlemeyi öğrenebilirsiniz. Burada da stratejiniz, yine kendinizi gerçekçi olarak görmeniz ve içtenlikle kabul etmeniz olmalı.

2. Başarısızlık, korkusu. Eleştirmen size “yapamazsın” diyerek başarısızlık korkunuza çözüm getirir. Sonuçta o işi yapmayı dene­mezsiniz, korkunuz da geçer. Başarısızlık korkusunu denetlemenin sağlıklı yolu ise başarısızlıklarınızın anlamını yeniden tanımlamaktır. Özgüven düşük kişiler, hatalarını genel değersizliklerinin belirtileri olarak görürler. Kendilerinde bir şeylerin fena halde bozuk olduğu­na ilişkin inançları, yaptıkları her hata ile bir kez daha onaylanmış olur. Sekizinci bölümdeki “Hataları Yönetme” başlığı altında insan doğasının temel kurallarından birini göreceksiniz: Her zaman o an­dakifarkındalığınıza göre gereksinimlerinizi karşılamaya en uygun görünen eylemleri seçersiniz. Belli bir zamanda, bildiklerinize ve isteklerinize göre verebileceğiniz en iyi kararı verirsiniz. Herhangi bir hata ile baş etmenin sırrı o koşullarda seçilmesi mümkün olanlar içindeki en iyi kararı vermiş olduğunuzu bilmektedir.

3. Reddedilme korkusu. Eleştirmen, incinmeleri önceden tahmin edip acılara duyarlılığınızı azaltarak reddedilme ile baş etmenize yardımcı olur. Davranışlarınızı öyle biçimlendirir ki, çevrenizdekilersize eleştiri getiremez. Reddedilme korkusu ile baş etmenin daha sağlıklı bir yolu ise (1) sosyal hataları o anda verilebilecek en iyi karar olarak yeniden biçimlendirmek (sekizinci bölüm ’’Hataları Yönetme”), (2) eleştiri ile başa çıkabilmek için özgün beceriler geliştirmek (dokuzuncu bölümde “Eleştiriye Yanıt Verme”) ve (3) zihin okumak yerine varsayılan bir reddetmenin gerçekliğini gözden geçirmektir (Bkz. beşinci bölümdeki zihin okuma konusu). Birinci adım kendinizle farklı biçimde konuşmanızı gerektirir. Sosyal ha­talar değerinizin göstergesi olmayıp yalnızca, sonuçlara bakınca farklı karar vermiş olmanızın daha uygun düşeceğini gördüğünüz kararlarınızdır. İkinci adım davranışınızı değiştirir. Eleştiri karşısında kendinizi suçlayıp yıkılmak yerine, kendinizden emin biçimde yanıt vermeyi öğrenirsiniz. Üçüncü adım, varsayımlarınızı başkalarının düşünce ve duygularına dayandırmamak yönünde karar almanızı gerektirir. Bunun yerine, araştırma becerinizi geliştirir, başkaların­da var olduğunu sandığınız olumsuz duygulan belirginleştirerek sorular sorarsınız.

4. Öfke. Öfke ile ilgili korkunuzla baş etmeniz için, eleştirmen /öfkeyi kendinize karşı bir saldırıya dönüştürerek size yardımcı olur. Öfke ile baş etmenin daha sağlıklı yolu ne istediğinizi söylemeniz ve değişim için pazarlık yapmanızdır. Çoğu zaman gereksinimleri­nizi ya hiç söylemediğiniz ya da etkisiz biçimde ifade ettiğinizden çaresizlik içinde olursunuz ve bu çaresizliğin yan ürünü olarak öfke duyarsınız.
Oysa sonuç alamasanız bile, ne istediğinizi söylemeye hakkınız var. Onuncu bölümde ‘İsteklerinizi Dile Getirmek” başlığı altında anlatılanlar, gereksinimlerinizi daha etkin biçimde açıklamanıza yardımcı olacaktır. Kendinizi belirlemeyi öğrenmek hem kendinize hem de başkalarına duyduğunuz öfkeyi azaltacaktır.

5. Suçluluk. Eleştirmen, sizi cezalandırarak, suçluluk duygunu­zu denetlemenize yardımcı olur. Daha sağlıklı bir yol ise suçluluk duygunuzun kaynağına inmektir. Acaba sağlıklı mı, yoksa sağlık­sız bir değere karşı mı suç işlediniz? “Zorunlu’lara ilişkin yedinci bölümde kişisel değer sisteminizi gözden geçirmeye yarayacak bir çerçeve bulacaksınız. Çiğnediğiniz ve bu yüzden suçluluk duydu­ğunuz bir kuralın, bir birey olarak size ve özel durumunuza uyacak kadar esnek olup olmadığına karar vereceksiniz. Bununla birlikte, çiğnediğiniz kuralın gerçekçi olup olmadığına bakacaksınız. Başka deyişle, bu kural gerçekten sizin davranışlarınızın sonuçlarına mıdayanıyor, yoksa soyut doğru-yanlış kalıplarına mı?

Kuralınızın sağlıklı olmadığını görürseniz, eski değerinizi sorgu­layarak suçluluk duygunuzla baş edebilirsiniz. Doğal olarak, bunu söylemek yapmaktan daha kolaydır. Ancak, yedinci bölümde sağ­lıklı olmayan değerlerinizi değiştirme konusunda size adım adım yardımcı olacak bir yöntem açıklanmaktadır. İnceledikten sonra çiğnediğiniz kuralın sağlıklı olduğuna inanıyorsanız, eleştirmeni­nizi susturmak için tek yol olumlu yönde telafi sürecini başlatmak olur.

6. Düş Kırıklığı. Eleştirmen yeterince olumsuz enerji üretip gerginliğinizi azaltana dek sizi suçlayıp hırpalayarak, düş kırıklığı duygunuzu denetlemenize yardımcı olur. Daha sağlıklı yol ise on birinci bölümde açıklanan hipnotik uygulama teknikleri ile gevşe­meniz, kendinizi rahatlatmanızdır. Bu uygulamanın hammaddeleri doğuştan gelen değerinizin onaylanması ve vermiş olduğunuz karar- lann o an verebileceklerinizin en iyisi olduğunun anımsanmasıdır. Uygulamanın temel amacı, kendi savaşımınıza hak vemıeniz ve kendinizi affetmenizi sağlamaktır.